Op de Lichte Gaard nummer 3 staat een leuk pandje dat, als je er binnen bent, doet denken aan een poppenhuis. Kleine trappetjes, gangetjes, doorgangetjes en kamertjes, alles klein, zelfs voor iemand die niet groot van stuk is. Een huis bedoeld voor kleine mensen. Daar is, naar huidige maatstaven, niet in te wonen, dus was er tot voor kort een galerie in gevestigd – dat kon wel en was juist leuk als bezoeker; nu (begin 2024) kun je je er laten piercen. 1731 staat boven in de gevel. Niet lang daarvoor heerste in Nederland en daarbuiten de Kleine IJstijd, een tijd die veelal geplaatst wordt van 1450 tot 1700 (maar ook wel vanaf 1570 tot en met de 19e eeuw). Dit pand ‘Het Craentgen’ geheten, bestond in de basis al in 1583 en huisveste een herberg. Het werd in 1731 met twee verdiepingen verhoogd en na de restauratie van 1973 werd in de topgevel een gevelsteen met een tapkraan aangebracht.
Nog zo’n, inwendig ‘klein’, pandje van het einde van de Kleine IJstijd bevindt zich vlakbij, op de Lijnmarkt nummer 48. Het is dat witte pandje met die mooie klokgevel. Je trad binnen in de winkel, boven woonden de eigenaars, beneden zal de opslag geweest zijn. Fourniturenzaak ‘de Vlijt’ was er lange tijd gevestigd; nu zit er een ‘petit’ restaurant. De Kleine IJstijd, een tijd met enorme buien, droogte, stormen, hete zomers en ijskoude winters. Op schilderijen met winterlandschappen uit die tijd, zoals die van Hendrick Avercamp, Jan van Goyen, Jan Abrahamsz Beerstraaten e.a., zijn die barre winters goed te zien. Een tijd ook met misoogsten en bijkomende hongersnood, toenemende armoede en ongelijkheid. In dit soort tijden (en plaatsen), dat is: tijden met weinig voedsel, worden mensen, evenals dieren, kleiner. Het is een overlevingsmechanisme, want kleine wezens hebben minder eten nodig dan grote. En dus hebben zij een grotere overlevingskans. Mensen worden niet van de ene op de andere dag korter of langer, als er minder of meer voedsel is. Dat kan even duren, hoewel het ook snel kan gaan: Binnen een à twee generaties kunnen mannen bij meer welvaart (mannen groeien sneller dan vrouwen) al een kop groter groeien.
Het Craentgen en de Vlijt: panden uit de nadagen van de Kleine IJstijd en gebouwd voor kleine mensen. Behalve enkele monumenten zijn bijna alle woningen en winkels van dien aard inmiddels gerenoveerd en gemoderniseerd, aangepast aan grotere lengtes en breedtes van de mens door toenemende welvaart. Maar bovengenoemde panden zijn een relikwie, een bijzondere herinnering die verwijst naar toen, toen kleine mensen in het voordeel waren.
